جرم خیانت در امانت از جمله جرائمی می باشد که در روابط اشخاص با یکدیگر بسیار اتفاق می افتد و آنچه توسط قانون جرم انگاری شده است خیانت در امانت نسبت به اموال منقول و غیر منقول و اسناد است و خیانت در روابط زناشویی مشمول عنوان زنا و رابطه نامشروع می باشد .
خیانت در امانت از جمله جرائم علیه اموال می باشد که می بایست آن را از جرم کلاهبرداری و سرقت و تخریب مجزا بدانیم . زیرا در عمل ممکن است این جرائم با یکدیگر اشتباه گرفته شود .
به موجب قانون ( هرگاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته هایی از قبیل سفته و چک و قبض ونظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی اجرت به کسی داده شود و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که ان اشیا نزد او بوده آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود نماید به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود .)
به موجب این ماده خیانت در امانت نسبت به همه اموال منقول ( مانند اتومبیل ، موبایل ، ساعت و.. ) اموال غیر منقول ( ساختمان ، خانه ) و اسناد از قبیل ( چک و سفته وبرات و قبض و قرارداد و.. قابل تحقق است .
به موجب این مقرره قانونی اگر هر نوع مالی به هر عنوان مانند اجاره و رهن و.. به کسی سپرده شود و قرار بر این باشد که آن مال برگردانده شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که مال نزد او امانت بوده برخلاف توافق پیشین ( برگرداندن مال یا به مصرف معین رسیدن آن ) به ضرر مالک یا متصرف قانونی آن مال را تصاحب یا تلف یا مفقود یا استعمال نماید به مجازات خیانت در امانت محکوم می شود .
سوالی که ممکن است پیش بیاید آن است که چنانچه مستاجر پس از اتمام مدت اجاره مورد اجاره را تحویل موجر ندهد آیا مشمول جرم خیانت در امانت است یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که چنانچه مستاجر پس از پایان مدت اجاره از تخلیه ملک امتناع نمود موضوع مشمول قانون موجر و مستاجر است و جنبه کیفری ندارد و موجر بایستی دستور تخلیه مستاجر را بخواهد .
اما چنانچه مستاجر با سونیت تصرفاتی کند که حاکی از تصزف مالگانه باشد مانند اینکه عین مستاجره را با سوءنیت تخریب نماید یا رهن دهد یا گرو بگذارد ، مشمول جرم خیانت در امانت می شود. ( در مورد تخریب عمل خیانت در امانت ( تلف ) با جرم تخریب تعدد معنوی دارد .)
سپرده شدن مال توسط مالک یا ماذون از طرف مالک
یکی از شرایط برای تحقق جرم جرم خیانت در امانت این است که مال باید توسط مالک یا ماذون از طرف مالک یا متصرفی که قانون تصرف او را مورد احترام دانسته است به شخص امین سپرده شود .بنابراین چنانچه مالی توسط سارق یا کلاهبردار و دیگر اشخاصی که تصرف آنان مورد حمایت قانون نیست به شخصی سپرده شود و آن شخص از استرداد آن امتناع کند مشمول جرم خیانت در امانت نیست .
برای مثال چنانچه سند سفید امضایی به کسی داده شود یا شخصی به هر طریق آن را بدست بیاورد و از آن سوء استفاده نماید مشمول جرم سو استفاده از سفید امضا بوده و به 1 تا 3 سال زندان محکوم می شود .
شرط استرداد یا به مصرف معین رسیدن مال
هنگامی جرم خیانت در امانت تحقق می یابد که قرار بر این باشد که مال یا سند مورد امانت ، به مصرف معینی برسد یا مسترد شود اما امین برخلاف این موضوع ، با سوءنیت به ضرر مالک یا متصرف قانونی نسبت به تصاحب یا استعمال یا تلف یا مفقود نمودن امانت اقدام کند . برای مثال باغی به شخصی به عنوان امین سپرده شود اما امین میوه های باغ را چیده و بفروشد . یا خانه ای به شخصی سپرده شود تا از آن محافظت کند اما امین خانه را اجاره دهد .
تعریف استعمال ، تصاحب ، تلف یا مفقود کردن
ارسال اظهارنامه قبل از طرح شکایت کیفری
در خصوص اثبات جرم خیانت در امانت توسط امین ، صلاح این است که قبل از طرح شکایت خیانت در امانت با ارسال اظهارنامه به امین ، تحویل مورد امانت را در خواست کنیم و در صورتی که امین از استرداد مال مورد امانت امتناع کرد اقدام به طرح شکایت خیانت در امانت کنیم و اظهارنامه را نیز به شکوائیه ضمیمه نماییم .